Vị đắng cà phê – chỉ cần đến cà phê chúng ta sẽ tưởng tượng ra một thức uống màu nâu đen và chắc chắn có vị đắng cà phê. Cho dù có cân bằng giữa các vị chua, ngọt, chát đắng … nhưng vị đắng cà phê vẫn là vị chủ đạo. Vị đắng cà phê từ đâu ra?
Nhấp mắt, bạn đang nhâm nhi một tách cà phê sáng sủa, cảm giác vị đắng cà phê đặc trưng lan tỏa trong miệng bạn. Vào những ngày mệt mỏi hoặc cần tinh thần tỉnh táo, cà phê đã trở thành người bạn đồng hành đáng tin cậy của hàng triệu người trên khắp thế giới. Tuy nhiên, điều gì làm cho vị đắng này trở thành một niềm đam mê không thể cưỡng lại đối với nhiều người? Tại sao vị đắng cà phê lại gây “nghiện” cho người uống?
Bài viết này sẽ khám phá sâu hơn về nguyên nhân tại sao vị đắng cà phê lại có khả năng gây “nghiện” và sự tương tác giữa hóa học, tâm lý, và thói quen trong việc uống cà phê. Chúng ta sẽ tìm hiểu về thành phần hóa học của cà phê, tác động của nó đối với não bộ, và cách mà mọi người có thể duy trì một mối quan hệ cân bằng với nước uống này.
Cơ sở hóa học về vị đắng cà phê
Lưỡi của con người có cấu tạo đặc biệt với nhiều vùng, mỗi vùng của lưỡi sẽ đảm nhận trách nhiệm cảm nhận được các vị khác nhau gồm: chua, mặn, ngọt, đắng (riêng với cay thì thì được cảm nhận thông qua não bộ). Duy nhất chỉ có vị đắng cà phê là được cảm nhận ở toàn bộ các vùng trên lưỡi là do các tế bào cảm thụ trên bề mặt lưỡi đều có phản ứng khi chúng ta nếm thử bất kì một cái gì có vị đắng cà phê.
Thông thường chúng ta hay nghĩ rằng, vị đắng cà phê hầu hết phụ thuộc vào hàm lượng Caffeine nhưng trên thực tế điều này lại không phải, vị đắng cà phê được cấu thành từ rất nhiều các hợp chất khác nữa. Những cái tên hợp chất phổ biến được biết đến rộng rãi là: Phenol, Flavonoid, Catechin,
Phát hiện thứ hai về vị đắng cà phê đó là không chỉ có chất caffeine mới gây ra vị đắng, mà là còn rất nhiều hợp chất khác nữa và hầu hết chúng thậm chí không có cấu trúc hóa học tương tự nhau. Một số cái tên phổ biến có thể kể đến bao gồm phenol (và polyphenol), flavonoid, catechin, các loại Axit Chlorogenic và Caffeine. Caffeine không đơn thuần đóng vai trò tạo ra vị đắng nổi bật của vị đắng cà phê mà còn là tác nhân gây nghiện của cà phê nữa.
Chlorogenic Acid
Tác nhân thứ 2 đứng sau caffeine sẽ là Chlorogenic Acid cũng gây nên vị đắng cà phê.
- Có tổng cộng 82 loại Chlorogenic Acid trong hạt cà phê xanh. Acid chủ chốt tạo nên vị đắng là 3-CGA sau đó là mono, di và Feruloyl Quinic
- Hàm lượng Chlorogenic Acid trong hạt Arabica là 6-7% và ở hạt Robusta là 10% điều này lí giải cho chiết xuất của Robusta có vị đắng hơn Arabica
- Chlorogenic Acid là chất chống oxi hoá tự nhiên. Nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng hạt cà phê chứa nồng độ chất chống oxi hoá cao hơn hẳn trà xanh.
90% tổng hàm lượng Chlorogenic Acid (7% chất rắn trong cà phê xanh) hoàn toàn phản ứng. Khi các chất Chlorogenic Acid phân huỷ và chính phản ứng này hình thành nên vị đắng cà phê cùng với Caffeine. Trong tổ hợp các sản phẩm được tạo ra từ quá trình phân huỷ Chlorogenic Acid sẽ có một hợp chất điển hình là Caffeic Acid – Chất trung gian quan trọng tạo ra vị đắng cà phê gắt làm ta nghĩ ngay tới vị đắng điển hình của Espresso.
Khoa học cảm quan về vị đắng cà phê
Ngọt – Đắng thường là 2 hương vị trái ngược nhau và xác định rõ ràng khi đưa ra nhận xét về vị của một cái gì đó. Sự thực lại không phải như vậy, mở một số trường hợp chúng phản ứng và bổ trợ cho nhau để tăng, giảm sự cảm nhận đặc biệt là vị đắng cà phê. Bạn có thể thử như sau: nếu bạn uống nước sau đó cắn và hút hết nước ở bên trong lát chanh đó sau đó uống lại nước, đừng ngạc nhiên nếu nước bạn uống lại có vị ngọt như đường vậy
Trong giới đánh giá cảm quan thì hiện tượng này gọi là Reference Point (điểm tham chiếu). Nếu bạn cảm nhận một hương vị ở mức trung tính thì đó là chính xác nhất, nếu bạn cảm nhận vị đó được tăng cường thì đó sẽ là vượt ngưỡng cảm nhận và cảm nhận của bạn với các vị khác cũng tăng lên theo. Nếu bạn ăn những bánh kem ngọt mềm và hãy uống thử cà phê ngay sau đó, bạn sẽ cảm thấy cà phê đắng hơn nhiều so với trước khi ăn
Ngoài ra yếu tố môi trường cũng rất ảnh hưởng tới việc cảm nhận hương vị của cà phê. Những yếu tố ít ai ngờ tới ảnh hưởng tới vị giác như: việc bạn uống 1 tách cà phê trên bãi biển (nồng độ muối trong không khí cao), trên đỉnh núi (khi không khí loãng hơn), trong một cửa hàng cà phê
Cà phê là gì và tại sao vị đắng cà phê?
Trước khi đi sâu vào vấn đề tại sao cà phê có vị đắng, chúng ta cần hiểu cơ bản về cà phê là gì. Cà phê là một loại đồ uống được làm từ hạt của cây cà phê (Coffea), một loại cây có nguồn gốc chủ yếu từ khu vực nhiệt đới của châu Phi. Hạt cà phê được thu hoạch, rang chảy, và xay nhỏ để tạo ra bột cà phê, từ đó người ta chế biến nước cà phê bằng cách thêm nước sôi hoặc nước nhiệt độ phù hợp.
Sự đắng trong cà phê có nguồn gốc từ một số hợp chất hóa học quan trọng, đặc biệt là caffeine, chlorogenic acids, và lipids. Đối với đa số người, caffeine là yếu tố chính tạo nên vị đắng và cũng là yếu tố quan trọng đóng góp vào tác dụng kích thích của cà phê.
Caffeine và tác động lên não bộ
Caffeine là một chất kích thích tác động lên hệ thần kinh trung ương, gây ra nhiều hiệu ứng khác nhau trong cơ thể, trong đó bao gồm:
- Tăng cường tình thần: Caffeine giúp tăng cường tinh thần, làm bạn cảm thấy tỉnh táo và sảng khoái. Nó tác động lên adenosine, một hợp chất tự nhiên trong não gắn liền với việc cảm thấy buồn ngủ. Caffeine ngăn chặn adenosine hoạt động, giúp bạn tỉnh táo hơn.
- Tăng năng lượng: Một trong những lý do mà nhiều người yêu thích cà phê là nó có khả năng tăng cường năng lượng. Caffeine thúc đẩy tiết hóa học norepinephrine và dopamine, làm tăng tâm trạng và năng lượng.
- Tăng sự tập trung: Caffeine có thể giúp tăng cường khả năng tập trung và hiệu suất làm việc trong một khoảng thời gian ngắn.
- Giảm cảm giác mệt mỏi: Đối với nhiều người, cà phê cũng giúp giảm cảm giác mệt mỏi và gia tăng sự tỉnh táo sau khi thức dậy.
Tất nhiên, tác động của caffeine có thể khác nhau từ người này sang người khác, phụ thuộc vào sự nhạy cảm cá nhân và lượng caffeine mà họ tiêu thụ hàng ngày.
Sự kết hợp của vị đắng cà phê và tác dụng kích thích
Như đã đề cập, vị đắng của cà phê chủ yếu xuất phát từ caffeine và các hợp chất khác như chlorogenic acids. Vị đắng này có thể tạo ra một trải nghiệm độc đáo cho người uống cà phê.
Khi bạn nếm vị đắng, cảm giác đó có thể được liên kết với sự kích thích của caffeine. Điều này dẫn đến một tình trạng tâm lý mà người ta có thể cảm thấy phấn khích hoặc hứng thú với việc uống cà phê. Vào lúc cần sự tỉnh táo hoặc một cú “đẩy” năng lượng, vị đắng có thể trở thành một dấu hiệu kích thích cho não bộ, khiến bạn cảm thấy sẵn sàng đối mặt với công việc hoặc các hoạt động khác.
Tính chất “gây nghiện” của cà phê
Một trong những khía cạnh quan trọng của câu hỏi này là liệu cà phê có thực sự gây “nghiện” hay không? Câu trả lời có thể phụ thuộc vào cách ta định nghĩa “nghiện.”
Cà phê thường không gây ra sự nghiện vật lý như các chất gây nghiện mạnh như nicotine hoặc heroin. Người sử dụng cà phê không thường phải trải qua triệu chứng cản trở nếu họ ngừng sử dụng cà phê một cách đột ngột. Tuy nhiên, có một số khía cạnh tâm lý và thói quen liên quan đến cà phê có thể tạo ra sự “nghiện” tương tự như các chất gây nghiện.
Nghiện tâm lý
Nghiện tâm lý là một hiện tượng phổ biến khi nói đến cà phê. Người uống cà phê có thể phát triển một nghiệm thu về việc sử dụng cà phê để kiểm soát tình thần hoặc sự tỉnh táo. Họ có thể cảm thấy không thể hoàn thành công việc hoặc thậm chí không thể bắt đầu một ngày mới mà không có cà phê. Điều này có thể dẫn đến một tình trạng tâm lý khi người uống cà phê cảm thấy phụ thuộc vào nó để duy trì hiệu suất và tâm trạng tích cực.
Thói quen và lối sống
Cà phê cũng có thể trở thành một phần của thói quen hàng ngày và lối sống của một người. Việc uống cà phê buổi sáng, trong giờ làm việc hoặc sau bữa tối có thể trở thành một thói quen không thể thiếu. Người ta thường sử dụng cà phê để xã stress hoặc để tận hưởng khoảnh khắc riêng tư. Sự kết hợp giữa vị đắng và tác động kích thích của cà phê có thể tạo ra một trải nghiệm thoải mái và tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thói quen này.
Mối quan hệ với sức khỏe
Dù có thể gây ra một số tác động khá tích cực, cà phê cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của người uống nếu được tiêu thụ quá mức. Caffeine có thể gây ra tình trạng tăng nhịp tim, lo âu, và mất ngủ ở một số người. Ngoài ra, việc uống cà phê quá mức có thể gây ra tình trạng nghiện tâm lý, khiến người ta không thể tận hưởng cuộc sống mà không cần đến cà phê.
Tuy nhiên, cà phê cũng được nghiên cứu về các lợi ích cho sức khỏe. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng cà phê có thể giảm nguy cơ mắc một số bệnh lý như bệnh Parkinson, bệnh Alzheimer, tiểu đường loại 2, và cả một số loại ung thư. Ngoài ra, cà phê có thể tác động tích cực đến hiệu suất tập trung và tăng cường năng lượng, giúp người sử dụng thực hiện tốt hơn trong công việc và cuộc sống hàng ngày.
Cách duy trì mối quan hệ cân bằng với vị đắng cà phê
Nếu bạn muốn duy trì một mối quan hệ cân bằng với cà phê, có một số cách bạn có thể thử:
- Điều chỉnh lượng cà phê: Hạn chế lượng cà phê bạn tiêu thụ hàng ngày. Điều này có thể giúp tránh những tác động phụ tiềm ẩn của caffeine và giảm nguy cơ phụ thuộc vào nó.
- Chọn cà phê loại tốt: Chất lượng của cà phê có thể khác nhau. Chọn cà phê chất lượng cao có thể giúp bạn tận hưởng hương vị tốt hơn và cần ít đường hoặc sữa hơn để làm cho nó trở nên ngon hơn.
- Thay thế bằng các loại đồ uống khác: Hãy thử thay thế cà phê bằng các loại đồ uống không có caffeine như trà, nước lọc, hoặc nước ép trái cây để giảm bớt lượng caffeine bạn tiêu thụ.
- Tập thể dục và ăn uống cân đối: Duy trì một lối sống lành mạnh với tập thể dục đều đặn và ăn uống cân đối có thể giúp bạn tăng cường năng lượng tự nhiên mà không cần phải dựa vào cà phê.
- Nghỉ ngơi đủ giấc: Đảm bảo bạn có đủ giấc ngủ hàng đêm để tránh cảm giác mệt mỏi và cần dựa vào cà phê để tỉnh táo.
Kết luận: Tại sao vị đắng cà phê lại gây “nghiện” cho người uống
Vị đắng cà phê và tác dụng kích thích của nó, có thể tạo ra một trải nghiệm độc đáo cho người uống. Tuy nhiên, sự “nghiện” của cà phê thường liên quan đến các khía cạnh tâm lý và thói quen hơn là sự nghiện vật lý. Để duy trì mối quan hệ cân bằng với vị đắng cà phê, quan trọng nhất là điều chỉnh lượng tiêu thụ và hiểu rõ tác động của nó đối với sức khỏe cá nhân của bạn.
Cà phê có thể là một nguồn năng lượng và sự thú vị trong cuộc sống, miễn là bạn biết cách sử dụng nó một cách có trách nhiệm và cân nhắc.
